کوری

  اگر به کوری بگوییم، تو آزادی، دری را که او و دنیا را از هم جدا می کند باز کنیم و بار دیگر بگوییم برو آزادی، نمی رود، همانجا وسط جاده با رفقای خودش بی حرکت می ماند. (کوری. نوشته ژوزه ساراماگو٬ برگردان اسدالله امرایی٬ انتشارات مروارید)

"کوری" فراتر از تصویر کردن یک جامعه مدرن و پیشرفته که پا به روزهای نخست انسان گذاشته، تصویری است از به انحطاط کشیده شدن همه ویژگی ها انسانی و گروهی. در کوری بزرگواری ها و شرافت انسان روز به روز فرو می پاشد تا جایی که حتا تاریخ هم نشانه های تصویری و نوشتاری از آن ندارد! انسان سده بیستمی و به ظاهر متمدن تن به هر خواری و پستی می دهد و آنجاست که دیگر تفاوتی بین دکتر و فیلسوف با دزد و قاتل نیست! همه با هم برابرند و همه، به گونه ای که می خواهند جسم و جان خود را پیش کش این سرنگونی انسان و انسانیت می کنند.

در کوری انسان متمدن به موجودی تبدیل می شود که ساراماگو بارها از آن به نام "حیوان" نام می برد، حیوانی که حاضر هست تنها برای زنده ماندن دست به هر کاری بزند، حالا این کار چه فروختن تن خود به یک مشت کور اوباش، چه برگشتن به عادت ها و رفتارهای انسان های نخستین و چه بسا پیش تراز آن!
این حیوان هر روز در حال پوست انداختن است و هر بار که مشغول این کار سترگ است یک گام به لگدمال کردن همه پاکی ها و زیبایی ها جهان بر میدارد.

کوری را شاید بتوان گفت سرگذشتی است از همه زمان هایی که ما در زندگی مان خواه یا ناخواه کور شده ایم و آغوش خود را برای جولان دادن زشتی ها و پلیدی ها باز گذاشته ایم.

کوری همچون داستانی ساختارشکن و ناب دارای شیوه نگارشی شگرف و دیدنی است. ژوزه ساراماگو برای شخصیت های اصلی و حتا حاشیه ای داستان خود هیچ نامی را برنگزیده است! و در کوری انسان ها با ویژگی های ظاهری و شخصیتی که دارند نام برده می شوند. این شیوه نامگذاری کمک شایانی به فضای کلی داستان می کند و به خواننده فرصت برقراری بهتر را با شخصیت ها می دهد.
نشانه های نگارشی از جمله نشانه پرسشی، نشانه تعجب و ... جایی در متن کوری ندارد! و خواننده گاه با پاراگراف های طولانی _که حتا به چند برگ هم می رسند_ که از زبان شخصیت های داستان در زمان های گوناگون گفته می شود، سر می کند. این شیوه نگارش شاید در آغاز کوری کمی برای خواننده سخت باشد، ولی هر چه به جلوتر می رود توانایی اندیشیدن به رخداد ها، و همذات پنداری را برای او ممکن تر می کند. بدون شک تصویر سازی و فضاسازی برای این چنین داستانی به ظاهر سخت و در جاهایی ناممکن است! ولی ساراماگو دست به کار بزرگی زده است، توصیف ها و شیوه گفتن دربرخی از صحنه ها بی همتاست. برگردان (ترجمه) خوب اسدالله امرایی هم کمک شایانی به خواننده های فارسی زبان کرده است، به راستی برگردان درخور توجهی است. ساراماگو در سال 1998 برای نوشتن کوری موفق به کسب جایزه نوبل شد.

  آخرین باری را یاد آوردند، که باران را دیدند. آنها نمی توانند تصور کنند که سه زن بی ستِر آنجا هستند، مادرزاد، لابد دیوانه اند  باید  دیوانه باشند، آدم عاقل که توی باران به این تندی جلوی بالکن رو بروی همسایه ها شستشو نمی کند. حتی اگر مشرف نباشد، چه فرقی می کند که ما کور هستیم، بعضی کارها هست که آدم نباید بکند، خدای من باران به سر و روی آنها می ریزد را می کشد و از سر و شانه شان روی شکم شره می کند و توی تاریکی جاهای پنهان گم می شود، خیس می کند و از پاهاشان راه می کشد و همراه با کف به پایین می ریزد، شاید ما این باشکوه ترین لحظه تاریخ شهر را نمی توانیم درک کنیم، کاش من هم می توانستم همراه با آن جاری شوم، پاک و برهنه و مطهر. زن اولین مرد کور گفت فقط خدا ما را می بیند، زن که به رغم ناامیدی اعتقاد دارد خدا کور نیست، زن دکتر می گوید  آسمان ابری است حتی او هم نمی بیند، فقط من شما را می بینم.